Technologieprogramma Eureka is te versnipperd
[publication:179]
By: Rik Hindriks
Stelling: Technologieprogramma Eureka is te versnipperd
Het Eureka Technologieprogramma moet snel beperkt worden tot echte technologieprogramma's en een beperkt aantal strategische projecten. Het tempoverschil in technologieontwikkeling tussen Europa en de Verenigde Staten is groot en groeiend. Europa komt op achterstand te staan.
Dat groter wordende technologiegat kan niet worden gedicht met een wolk van onsamenhangende kleine activiteiten. Het versnellen van de technologische ontwikkeling in Oost-Europa is een goed doel. Het hoort echter niet thuis binnen Eureka omdat het de doelstelling daarvan slechts verwatert. Daarmee komt het oorspronkelijke doel in gevaar.
In 1985 werd Eureka op initiatief van de socialist Mitterand gestart met het doel de Verenigde Staten technologisch in te halen of in ieder geval het gat niet te laten groeien. Daarna zou geprobeerd kunnen worden in enkele sectoren een voorsprong te behalen. Het programma is een succes in termen van het aantal deelnemende landen, het aantal projecten en resultaten op een beperkt aantal terreinen. In het bijzonder in de sfeer van micro-elektronica en softwareontwikkeling zijn successen gerealiseerd. Maar het technologiegat met de VS is nog lang niet gedicht.
Intussen staat het programma onder druk omdat de oorspronkelijke inzet verflauwt als gevolg van een versnippering over erg veel landen en kleine projecten. Tegelijk gaan de grote strategische projecten voort zonder dat nieuwe landen aansluiting vinden. Aldus dreigt binnen Eureka een tempoverschil te ontstaan tussen vijf grote deelnemers in strategische projecten en de overige 25. Frankrijk, Italië Nederland, Duitsland en Spanje besteden samen 308 Miljoen euro per jaar, 88 procent van het totaal. Verdeeld over enkele grote strategische projecten zoals ITEA (software) en MEDEA+ (micro-elektronica) zorgen deze 308 Miljoen euro aan publiek geld voor een veelvoud in private financiering. Daarmee kan echte vooruitgang worden afgedwongen en ontstaan zelfs kansen om een voorsprong te behalen. Binnen Europa werken Frankrijk (Alcatel en Bull), Duitsland (Siemens, Bosch), Nederland (Philips), Italië (Italtel) en Finland (Nokia) in ITEA samen. Zo kan een leidende positie op het terrein van software intensieve systeem ontwerpen worden bereikt. Voor Philips en ASML biedt MEDEA+ de kans om optimaal te profiteren van Internet en zo leidende industrieën te worden in de opkomende kenniseconomie.
De overige 42 miljoen euro per jaar is verdeeld over maar liefst 116 verschillende projectjes en een veelheid aan thema's. Die versnippering en de bureaucratische besluitvorming leiden tot een gebrek aan voortgang en resultaat. Natuurlijk worden veel mooie woorden en folders besteed aan het verkopen van projecten en doelstellingen. Een echte bijdrage aan de inhaalrace wordt niet aantoonbaar geleverd. Aldus is inmiddels een Europa van twee technologische snelheden ontstaan.
De afgevaardigden naar de Eureka conferentie in Madrid hebben besloten dat nieuwe thema's moeten worden toegevoegd. Tevens is besloten dat aandacht zal worden besteed aan het verkleinen van de verschillen binnen Europa. Er is zelfs voorgesteld om met een eigen door de overheid geleid Eureka risicokapitaal fonds te beginnen. Dat laatste is door de Nederlandse afvaardiging effectief geblokkeerd. Privaat Risico Kapitaal is voldoende aanwezig. Dan moeten overheden zich beperken. Eureka heeft geen rol in de kapitaalverschaffing zelf, wel in het beoordelen van de technologische risico's. De conferentie besteedde oorspronkelijk geen aandacht aan strategische projecten en de oorspronkelijke doelstelling. Door samenwerking tussen Duitsland, Nederland en Frankrijk is het gelukt er wel aandacht voor te krijgen. Helaas moeten we echter vaststellen dat een meerderheid van kleine landen te weinig aandacht wil geven aan de kerndoelstelling: het technologisch inhalen van de Verenigde Staten.
Eureka is als technologieprogramma uniek. In Eureka heeft het bedrijfsleven vanouds de leidende rol. De leiding wordt vooral genomen door innovatieve zelfscheppende industrieën. Philips, Siemens, Alcatel en ASML zijn voorbeelden van die industrieën Zij hebben groot belang bij een effectieve aanpak en Europese samenwerking die door de bedrijven zelf wordt gestuurd. Dat unieke karakter van een moderne netwerkorganisatie wordt bedreigd. De overheid moet vooral een faciliterende rol vervullen. De overheid moet ook de doelstelling en de resultaten bewaken. Er gaat immers veel belastinggeld in om. Dan hebben belastingbetalers er recht op dat er concrete resultaten worden bereikt. In Eureka zijn centralistische tendensen binnengeslopen en dreigen ambtenaren nieuwe hobbies te gaan bedrijven. Dat bedreigt het programma omdat de grote deelnemers en de bedrijven geen belang hebben bij zo'n aanpak. Daarom is het belangrijk dat Eureka terugkeert naar zijn basis en zich concentreert op het bevorderen van technologische vooruitgang door de innovatieve zelfscheppende industrie. Dat vereist meer concentratie op een kleiner aantal thema's en het herstellen van de netwerkstructuur. Projecten behoren door samenwerkende bedrijven te worden opgezet. Nog is Eureka niet verloren, maar er is werk aan de winkel voor onze minister van technologie Annemarie Jorritsma. Zal ze slagen?